Louis Le Roy (1924) begon in de jaren zestig aan het inmiddels langst lopende bouwwerk in Nederland, de eco-kathedraal in het friese Mildam. Met zijn blote handen, zonder een korrel cement, bouwde hij een 'eerste laag' op uit stoepranden, rioolbuizen en ander overtollig materiaal van het nabij gelegen Heerenveen. Dit is een plek waar plant, dier en mens Tijd en Ruimte krijgen, met een hoofdletter. Zijn filosofie wint veld, tot in New York aan toe.
'We gaan eerst naar New York', beslist Le Roy. Vervolgens houdt hij een kort college. 'New York is duizend vierkante kilometer groot. Volgens mijn filosofie zou elke stad, groot of klein, één procent van het stedelijk gebied moeten bestemmen voor ecokathedrale processen, want in de steden is geen grasspriet te vinden en nemen hectiek en waan van de dag alleen maar toe. Alles is er gericht op economische groei en korte termijn denken, waarbij veel mensen buitenspel komen te staan. Een ecokathedraal kan tegenwicht bieden. Het is een planvrije zone waar projecten ontstaan die eindeloos kunnen doorgaan, waar mensen die uit het systeem zijn gestoten met restmateriaal van de stad aan de slag kunnen, uiteraard in samenwerking met de natuur. Goed, één procent van New York. Dan je heb je het over tien vierkante kilometer en dat hoeft heus niet één gesloten stuk te zijn. Zoiets kan best in een stuk of twintig over de stad verspreide ecokathedralen. Waarom ik New York noem? Wel, de invloedrijke stichting Slow Lab in New York City is in mijn idee geïnteresseerd, net als enkele New Yorkse landschapsarchitecten. Jazeker, wat in Mildam gebeurt kan ook in de Big Apple.'Wie is Louis Le Roy? Eind jaren zestig stond hij bekend als de Wilde tuinman. Onder meer in Parijs en Brussel liet hij middenbermen en tuinen uitgroeien tot pure wildernis, totdat de gemeenten ingrepen en begonnen te snoeien. Midden jaren tachtig werd hij benoemd tot professor honoris causa aan de Technische Universiteit in Braunsweig, onder meer vanwege zijn uitvinding van het ecokathedrale proces. En in Mildam liet hij dus op drie hectare weiland een imposant bouwwerk verrijzen, waarvan hij zegt: 'Ik heb in mijn eentje de eerste laag gelegd, nu nemen andere generaties het stokje over. Nee, een ecokathedraal heeft geen vast einddoel, geen vaste vorm. Het is onbegrensd. Niets staat in het proces vast en dus is het voor mij altijd vrij.' Le Roy vergelijkt zijn werk met de kathedraalbouw uit de Middeleeuwen. Ook dat was een enorme klus waar zonder modern gereedschap en hijskranen aan werd gewerkt. Tevens ontbrak de druk van de factor tijd. Volgens Le Roy was het ontwerp van deze reusachtige kerken eenvoudig, maar strekte de bouw zich over zo'n lange periode uit, dat tussentijds steeds praktische aanpassingen werden gedaan. De eeste bouwers konden nooit voorspellen wat eeuwen later het uiteindelijke resultaat zou worden. 'Stel dat de mensen in de Middeleeuwen, ' zegt hij, 'tijdens hun leven het eindproduct van hun werk wilden zien. Dan zou er nooit een kathedraal gebouwd zijn.' Le Roy is een professor met de eeltige handen van een bouwvakker. Waarom is hij zo scherp op bouwen zonder technische hulpmiddelen? 'De mens moet weer leren zijn energie te gebruiken,' meent hij. 'Dat noem ik vrije energie. We zoeken ons rot naar olie en gas en gooien menselijke energie weg. In de grote steden barst het van de werklozen. Ik heb decennia lang in mijn eentje aan een ecokathedraal gebouwd en zo zie je dat de mens met zijn vrije energie geweldig kan presteren. Laten we die energie nu eens wereldwijd inzetten, het is een schone energie die nota bene iedereen bezit. Laten we weer menselijke arbeid inzetten en zo de werkloosheid oplossen en een bijdrage leveren aan wat ik een dubbelstad noem, een stad van vrijheid en de echte stad, een plek waar men spelenderwijs kan bouwen. '
Le Roy werd lange tijd voor een fantast gehouden. Op een congres in Duitsland werd hem door planologen en landschapsarchitecten ooit medegedeeld, dat die ene procent van een stedelijk gebied voor een ecokathedraal wel erg veel is. Het antwoord van Le Roy was: 'Een procent is veel, maar jullie hebben nog altijd 99 procent, dat is 99 keer zoveel!' Ook werd hem gezegd dat hij voor zo'n project nooit de tijd zou krijgen, van geen stad ter wereld. Tot voor kort klopte dat. Eind jaren zestig startte Le Roy bijvoorbeeld een wilde tuin in Heerenveen welke niet de aandacht en tijd kreeg die nodig was. Ook in Brussel en Parijs kreeg hij geen tijd voor zijn projecten, maar sinds 2005 is alles anders. 'Ik heb een contract voor honderd jaar met de gemeente Heerenveen,' zegt Le Roy triomfantelijk. 'Dat is me toch maar gelukt!'.
Op 29 juni 2005 tekenden Le Roy en de burgemeester van Heerenveen een intentieverklaring, waarin de gemeente beloofde de hierboven genoemde tuin, aangelegd in de middenberm van de Kennedylaan en de Europalaan (1 kilomter lang, 18 meter breed) voor een eeuw te adopteren. B&W zal het in gang gezette ecokathedrale proces minstens honderd jaar bevorderen en eerbiedigen. Burgemeester Peter de Jonge zei in een vraaggesprek: “Honderd jaar is een hele tijd. En hoe mijn opvolgers hiermee zullen omgaan, weet ik natuurlijk niet.” Wel is al duidelijk hoe de opvolgers van Le Roy er mee zullen omgaan. Ze zijn verenigd in de Stichting TIJD, die onder andere ecologische hoveniers opleidt, boeken uitgeeft, congressen organiseert en uiteraard met blote handen verder bouwt aan de ecokathedraal in Mildam. De stichting zal de transformatie van dit bouwsel tot het jaar 3000 volgen. We bezoeken de ecokathedraal, gelegen aan de Yntzelaan. Er hangt een bordje met de tekst 'Betreden op eigen risico'. We lopen langs een puinhoop (de bron van de bouwsels) naar de nauwkeurig waterpas gelegde torens, muren en terrassen. De steenlagen zijn op kleur geordend en torenen soms wel tien meter de lucht in. Tussen de kathedraalmuren floreert de natuur: elzen, hazelaars, esdoorns, teveel om op te noemen. Het is de bedoeling dat hier de grens tussen natuur en cultuur vervaagt.
Dat is zeker gelukt. Dit Friese weiland is een fascinerende jungle geworden. Eerder zei Le Roy: 'Bij de zogeheten vaklui is de natuur uitgesloten van een ontwerp, maar de natuur wil dat terrein terugveroveren dan dan moet je altijd knippen, scheren, et cetera. Ik nodig juist eerst de natuur uit om te komen en daarna maak ik bouwsels die direct in de natuur passen.' Nog dit jaar wordt het terrein met twee hectare vergroot en zal het via verbindingszones aansluiten op de ecologische hoofdstructuur. Tot genoegen van de bouwmeester. 'Ik ben tegen natuurreservaten. Flora en fauna horen niet achter hekken. De natuur moet de stad worden binnengehaald.' Over de bouwmaterialen waarme Le Roy en zijn opvolgers werken zegt hij: 'Ik kon het niet betalen en de gemeente Heerenveen wilde er van af. Het wordt als afval beschouwt, maar voor mij bestaat er geen afval. Als je al die stenen achter elkaar legt kom je van Heerenveen tot Meppel.' Vooral de internationale belangstelling voor de projecten in Mildam en Heerenveen maakt Le Roy blij. 'De problemen zijn overal op de aardbol gelijk. Mijn werk zou geen zijn hebben als de wereld niet weet wat er gebeurt. Daarom wilde ik dit interview graag met de New Yorkse belangstelling beginnen. Het is ook fantastisch dat de Australische landschapsarchitect Julian Raxworthy intensief met mijn project bezig is.' Tot slot zegt Le Roy: 'Kort gezegd wil ik dat de mens, waar ook ter wereld, de mogelijkheid krijgt om delen van zijn woon- en leefmilieu, plus zijn natuurlijke omgeving, met behulp van vrije energie mede gestalte te geven.'