Chaos en zelfschepping

Door Joop Pragt

Op weg naar huis, bij de voorbereiding van onze opdracht (beschrijving van de menselijke eigenschap om zichzelf naar de ondergang te leiden), schudde de vrolijke ‘hoi’-roep van een kleuter me wakker. Hij zat genoeglijk in zijn speelhuisje en wilde blijkbaar zijn genoegen over het leven met me delen. Ik was perplex. Hoe kan het dat de evolutie van het menselijk leven op macro- en microniveau meestal zonnig begint en meestal somber eindigt? Hoe is het mogelijk dat wij als volwassenen sombere gedachten hebben over de toekomst, terwijl de meeste kinderen lachen en spelen. Zijn artsen en wetenschappers, die zich tot doel gesteld hebben het leven te beschermen en de kwaliteit van het leven te bevorderen, in staat om het mechanisme hiervan te ontdekken? Wat is van deze somberheid illusie en wat werkelijkheid? Betreft het hier een randverschijnsel waarvan alleen melancholici last hebben, of is er inderdaad sprake van een reele dreiging ?

Het raamwerk
De voorbereiding voor deze avond bestond uit een aantal Socratische gesprekken. Vanuit wetenschappelijke kennis, literatuur, boeken, tijdschriften, artikelen uit kranten en eigen ervaringen werd een raamwerk opgebouwd, dat op zijn stevigheid beproefd werd door elkaar te bevragen. Dit leidde tot een aantal uitgangspunten, in de vorm van stellingen of hypothesen. De schilderijen van Bert bleken van grote waarde bij de opvulling van het raamwerk maar een echt denkgebouw.

Eerst de stellingen als uitgangspunt.

de behoefte van mensen aan iconen en idolen is van alle tijden
mensen passen zich niet alleen aan de heersende mening van anderen aan, op den duur wordt deze aanpassing zelfs onderdeel van hun wezen
de kwaliteit van de aangeboden informatie bepaalt in grote mate de kwaliteit van de menselijke structuur.
er zullen mensen moeten zijn die moeten zorgen voor een zo groot mogelijke kwaliteit van informatie
kunstenaars en wetenschappers kunnen daarin een voortrekkersrol spelen
de politiek en de pers hebben een rol om deze kwaliteit ten goede te laten komen aan alle mensen.
veel politieke of andere leiders veronachtzamen of negeren deze rol.
de voelbare spanning in de internationale politiek in 2000 en 2001 moest wel leiden tot het World- Trade-Centre-disaster.
de politieke leiders van dat moment vertoonden te weinig overwicht, rust en kalmte.
de pers en tv speelden een grote rol in het aandacht geven aan de mening van enkele incompetente wereldleiders
er waren onvoldoende andere gezaghebbende mensen die andere uitwegen voor de oorlog boden
in de pers en op tv was de aandacht voor waarschuwende of nuancerende meningen naar verhouding erg gering
de anti-oorlogsgeluiden en demonstraties hadden daardoor onvoldoende effect
oorlogvoering wordt nog steeds gezien als een in principe schone en waardevolle zaak
deze opinie wordt aangemoedigd door de getoonde beelden in de pers en op tv
de lelijkheid en onrecht van oorlog wordt haast niet belicht
hoewel de oorlog in Afghanistan en Irak weer eens de schadelijkheid, onvoorspelbaarheid en fragiliteit van oorlogvoering aangetoond heeft, wordt deze conclusie gewoonlijk verdrongen.

De rode draad van deze stellingen is de aanname dat de menselijke soort een interactief informatiesysteem is, dat zichzelf schept (of vernietigt), en waarvan we de mechanismen nog onvoldoende kennen of beheersen.
Voordat ik Bert het woord geef om de stellingen aan te kleden, wil ik nog even de doelstellingen van onze vereniging in herinnering roepen: blijven waarschuwen tegen de onherroepelijke vernietigende kracht van atoomwapens, welke dreiging nog steeds en onverminderd bestaat. Wat kunnen en moeten we hiertegen blijven doen?