Marianne Velsink schreef een artikel voor het Friesch Dagblad n.a.v. de honderdste geboortejaar van Louis Le Roy.
Honderd jaar na zijn geboorte is het gedachtengoed van ‘ecotect’ Louis Le Roy nog altijd springlevend. De Le Roy-tuin aan de Kennedylaan in Heerenveen breidt uit en Museum Heerenveen opent vandaag, de dag dat de groene meester 100 jaar geworden zou zijn, de tentoonstelling ‘100 jaar is niets!’.
Voor iemand die de rol van de mens graag bescheiden hield, is het best tegenstrijdig. ‘De natuur ordent en wij volgen’ zei Louis Le Roy vaak. Toch is het zíjn geboortejaar dat nu aanleiding geeft voor een tentoonstelling over zijn ecologische gedachtengoed. Het is ook zijn naam die nog altijd verbonden is aan de ecotuin in Heerenveen, de ecokathedraal in Mildam en het Le Roygebied in de Groningse wijk Lewenborg.
Wie een chronologisch verhaal over het leven van Louis Le Roy verwacht is in Museum Heerenveen niet aan het juiste adres. ,,Honderd jaar is niets, heet de tentoonstelling immers zelf al. Natuur is een oneindig proces waarin het menselijke aandeel bescheiden is”, zegt conservator Femke Knoop van Museum Heerenveen.
Het museum kiest ervoor om het multitalent van Le Roy in de tentoonstelling te tonen, dus ook met onbekend werk. Er hangen tekeningen die hij als dertienjarige maakte van Zuid-Afrikaanse landschappen, maar ook portretten die Le Roy van zijn vrouw Inge maakte toen het jonge stel nog boven boekhandel Sevensma in Heerenveen woonde. Le Roy had toen net een vaste aanstelling als tekenleraar op de Rijks Hogere Burger School. Later kregen ze twee dochters en verhuisde het gezin naar Oranjewoud.
Le Roy’s visie op de wisselwerking tussen mens en natuur wordt op de tentoonstelling bekeken door de bril van twaalf hedendaagse kunstenaars. Het museum kreeg maar liefst 120 werken aangedragen na een oproep. ,,Veel kunstenaars voelen zich verbonden met spanningsveld mens en natuur”, zegt Knoop. Een commissie selecteerde uiteindelijk de twaalf kunstenaars. Dat kan werk zijn dat het gedachtengoed van Louis Le Roy aanvult, maar ook bestrijdt.
Utopisch idee
,,Le Roy zei dat de mens de natuur niet moet beheersen, maar samen moet werken. Hij had een utopisch idee van die wisselwerking”, zegt Knoop. Balta (Anne-Marie Durand, red.) brengt de natuur terug tot een aantal eenvoudige kleurcodes. ,,Zij bekritiseert het beeld dat Le Roy schetst. Zij vindt de relatie tussen mens en natuur bij voorbaat verstoord. Overal waar mensen komen volgt cultivering en kaalslag.”
Studio Berkveldt, van het Rotterdamse duo Noëlle Ingeveldt and Juriaan van Berkel, vult een ruimte op de tentoonstelling in met het werk ‘Necrosonic Landscapes’. De bezoeker ziet hierbij het karkas van een ree in de aarde liggen. Gedurende de ontbinding van het lichaam, detecteerde de microscoop in de aarde eronder juist volop leven. ,,Een verwijzing naar het oneindige. Iets wat dood lijkt, daar blijkt leven te ontstaan. Het laat de cyclus van het leven zien”, zegt Knoop.
‘Tijd is de absolute voorwaarde voor alle processen’, is één van de vele uitspraken van Le Roy die op de muren geschreven staan. En even verderop: ‘Het leven zonder chaos is ondenkbaar’.
Het was de beheersing van de natuur in de vorm van glad gemaaide grasvelden, rechthoekige bloemenborders en nette plantsoenen die hem een doorn in het oog waren. Le Roy noemde dit ‘een sleur die volkomen zinloos en nodeloos arm is’. Daar tegenover stelde hij een vorm van ‘wild’ tuinieren die helemaal nieuw was. Zijn boek Natuur uitschakelen natuur inschakelen uit 1972 kreeg meerdere drukken. Le Roy werd in die jaren ook een publiek figuur.
Samen opgegroeid
Peter Wouda is bouwmeester van de Le Roy-tuinen. Hij kende Louis Le Roy sinds 1992 persoonlijk. Wouda is een jaar jonger dan de Le Roy-tuin aan de Kennedylaan in Heerenveen en liep er als jongetje elke dag doorheen op weg naar school. Pas jaren later raakte hij overtuigd van de schoonheid. Hij meldde zich aan als vrijwilliger en er ontstond een band. ,,Le Roy zei: dit is jouw plek. Jullie zijn samen opgegroeid.”
Het Le Roy-jaar is een idee van Wouda. ,,Honderd is natuurlijk maar een getal, maar het leek me een goed moment om zijn gedachtengoed onder de aandacht te brengen.” De tentoonstelling in Museum Heerenveen kwam in samenwerking met hem en de stichting TIJD tot stand, en hij organiseerde lezingen met de bibliotheek en twee wandelingen. Ook is hij actief betrokken bij de biografie over Le Roy van de architecten Rob Hendriks en Piet Vollaard.
,,Wat me het meest aanspreekt is dat hij zijn gedachtengoed niet alleen vertelde, maar ook in de praktijk bracht.” Le Roy kocht in de jaren vijftig een stukje land in Mildam, deels landbouwgrond, deels bos waar hij in alle vrijheid kon experimenteren. Hij liet het tien jaar onaangeroerd liggen voor hij er zijn ecokathedraal bouwde. In 1966 begon hij met de tuin aan de Kennedylaan waar hij van de gemeente in alle vrijheid een groenstrook mocht inrichten.
,,En dat voor een tekenleraar”, lacht Wouda, ,,hij kon niet eens eerder werk laten zien.” Wouda denkt dat het een combinatie was van overtuigingskracht, welbespraaktheid en een goede klik met het hoofd van de groenvoorziening van de gemeente, Brugt Hartstra, dat hij de opdracht kreeg.
Of Le Roy een eindproduct voor ogen had toen hij aan de inrichting van de tuin in Heerenveen begon, dat weet Wouda niet. ,,Er is nooit een tekening gemaakt van de tuin. Eerst wilde hij er een beeldentuin van maken. Hij vertelde de kunstenaars dat hun beelden in de loop van de tijd overgenomen zouden worden door de natuur. voorwaarde was dat de omliggende flats over vijf jaar niet meer te zien zouden zijn.”
De tuinen van Le Roy lijken met stenen, bomen, zand en kunstobjecten misschien rommelig, maar niets is minder waar. Voor Wouda staat vast dat Louis Le Roy de wereld een beetje mooier heeft gemaakt. ,,Hij zag al in de jaren zeventig aankomen dat we de wereld naar de knoppen helpen. Maar hij heeft daar iets tegenover gezet.” Voor Femke Knoop staat ook vast dat Louis Le Roy zijn tijd ver vooruit was. ,,Ik zie hem als een influencer avant la lettre . ”
De tentoonstelling ‘100 jaar is niets! (01924 – 02024)’ is te zien van 26 oktober 2024 tot en met 2 februari 2025 in Museum Heerenveen. Meer informatie over het Le Roy-jaar is te zien op www.stichtingtijd.nl
