Het verhaal achter de Le Roy tuin in Heerenveen:
Stel u zich een middelgrote stad voor die in verband met het groeiend aantal inwoners uit moet breiden. Een groot stuk weiland met een agrarische bestemming wordt bouwrijp gemaakt, en er worden honderden woningen en flats gebouwd. Een kilometer lange en 20 meter brede strook blijft in het midden van de wijk over. Meestal een ideale ruimte om gras in te zaaien, bestrating voor wandelpaden, een paar boompjes, struiken en bankjes te plaatsen, en door vakkundig onderhoud zal de strook er na 50 jaar nog precies zo uitzien als in het begin. Alleen de solitaire boompjes zouden groter worden.
Stelt u zich nu eens voor dat iemand een ander idee heeft en zegt: laten we de strook op een aantal plekken volgooien met puin van gesloopte gebouwen. Laten we gaten graven waar een vijver kan ontstaan. Laten we tientallen verschillende bomen en struiken min of meer willekeurig planten en vervolgens doen we zo goed als niets. We wachten af en geven de ruimte de tijd en de tijd de ruimte.
Dit is wat er in 1966 in Heerenveen gebeurde toen Louis Le Roy (1924 – 2012) van de gemeente carte blanche kreeg om een stuk grond naar zijn ideeën vorm te geven. Zonder ook maar één tekening te maken, zonder één voorbeeld te kunnen laten zien wat het gaat worden, en zonder een eindresultaat voor ogen.
Le Roy was tot het inzicht gekomen dat natuurlijke processen geen schijn van kans meer hebben in de openbare ruimte in een stad (en ook niet daar buiten). De natuur werd overal uitgeschakeld en zeer vakkundig in toom gehouden. Controle en beheersing van natuur door de mens voerde de boventoon en resulteerde in een kille, grijze woonomgeving. Wat nu als je de natuur gaat inschakelen i.p.v. uitschakelen? Wat als je voorwaarden schept waarin natuurlijke processen tot ontwikkeling kunnen komen zonder de mens daarbij weg te laten? Wij behoren ten slotte ook tot de natuur, maar hebben onszelf daar boven verheven met alle desastreuze gevolgen van dien.
Le Roy noemde zijn projecten ecokathedralen: een samenvoeging van eco (natuur) en kathedraal (cultuur). Geen kathedralen in de religieuze betekenis van het woord, maar omdat het soms eeuwen duurde voordat een kathedraal klaar was. De meeste mensen die er aan meegebouwd hebben wisten dat ze het eindresultaat nooit zouden aanschouwen. Le Roy wist dat een stad op een of andere manier een relatie nodig heeft met de natuur om te overleven. Door grondgebied uit te sluiten van de gebruikelijke planologie, en daar creatieve, natuurlijke processen in de tijd te laten ontstaan, kunnen wij er weer aan herinnerd worden dat het zinloos en gevaarlijk is om de tijd steeds verder in te korten en ons alleen maar te richten op snelheid.
Eindeloos, jaar in, jaar uit, stapelde Le Roy op zijn eigen stuk grond in Mildam stenen, trottoirbanden en klinkers die hij van stratenmakers kreeg. Hij wilde laten zien wat één mens kan realiseren, om daarmee aan te tonen hoeveel 1% van de mensheid zou kunnen bewerkstelligen als zijn op dezelfde manier bouwen in de tijd. Zijn ideeën kregen niet alleen in Nederland maar ook in Duitsland, Frankrijk, Italië en Oostenrijk navolging. Hij gaf door heel Europa lezingen en er werden projecten gestart. De Dokumenta in Kassel nodigde hem uit om op het terrein een ecokathedraal te bouwen. Geld speelde geen rol! Maar Louis weigerde de opdracht omdat zijn bouwwerk na een jaar weer zou worden afgebroken. “Als ik de tijd niet krijg dan ben ik niet geïnteresseerd!” was zijn antwoord.
Le Roy wist dat zijn werk een generatief proces was, dat ook na zijn dood door zou moeten gaan anders zou het zinloos zijn geweest. Hij richtte samen met zijn vrouw de Stichting TIJD op, met als doel dat de bestaande ecokathedrale processen door zouden gaan en dat nieuwe ecokathedralen opgestart en begeleidt moeten worden. Elke stad en elk dorp zou 1% van het grondgebied een ecokathedrale bestemming moeten geven! In Mildam, Heerenveen, Groningen en Antwerpen (B) zijn de voorbeelden te bekijken.
De ecokathedraal in Heerenveen ligt in de openbare ruimte dat eigendom is van de gemeente. In de politiek is lange termijn denken nog geen gemeengoed, en de kans was aanwezig dat het experiment na een aantal jaren gestopt zou worden. Om dit te voorkomen is in 2005 een 100 (!) jarige overeenkomst getekend dat het ecokathedrale proces onder toezicht van de Stichting TIJD door zou mogen gaan. Een unicum in de politiek!
Sinds de start in 1966 zijn er nog maar 55 jaar voorbij. We zijn nog maar net begonnen.
Een chronoligisch geordende serie foto's van de Le Roy tuin in Heerenveen:
