 |
| -
"complexiteit als hoogste doel", deel 1 van 2 |
| Eerste deel
van een artikel in 2 delen van Peter
Veenstra dat in 2002 in het 2e nummer van TOPOS,
een periodiek van het laboratorium voor Ruimtelijke Planvorming van
de Wageningen Universiteit. |
| Complexiteit
als hoogste doel De ecokathedraal van Louis le Roy "Eenvoud is het kenmerk van het ware" is eeuwenlang de algemeen heersende overtuiging geweest, maar daar kan Louis G. le Roy (1924, Amsterdam) het niet mee eens zijn. Al veertig jaar zet hij zich af tegen de ordeningsdrang van bestuurders, ontwerpers en iedereen met een aangeharkte achtertuin. Tijd, Ruimte en Energie De mens heeft de natuur hard nodig. De wisselwerking tussen cultuur en natuur is zelfs een noodzakelijke voorwaarde voor de voortgang van ons bestaan. Maar door continu ingrijpen in de natuur om ons heen houden we deze al schoffelend en harkend op een veel lager niveau dan kan. Alhoewel het stadsgroen groen is, functioneert het als ecosysteem maar heel beperkt. Le Roy is juist op zoek naar hoogwaardige ecosystemen, echte natuur. Een hoogwaardig ecosysteem kenmerkt zich door een energiebalans in evenwicht en complexiteit. Dit eerste kenmerk betekent dat je, om een hoogwaardig ecosysteem tot stand te laten komen, zo weinig mogelijk energie moet toevoegen of ontnemen aan het systeem. Met andere woorden: onkruid bestaat niet en kunstmest is niet nodig. De mens moet zich in het tuinieren dus zo bescheiden mogelijk opstellen. Het tweede kenmerk is complexiteit, in de zin van diversiteit binnen een systeem. Complexiteit ontstaat niet van de ene op de andere dag. Diversiteit kan wel snel ontstaan, je kunt in één keer je tuin volplanten met honderd verschillende soorten planten en bloemen. In zo’n tuin is er echter geen sprake van onderlinge samenhang tussen de planten. De complexiteit in de tuin neemt toe als planten doodgaan door de schaduw, bodemdieren en schimmels de planten verteren, nieuwe planten er voor in de plaats komen, waarvan vogels besjes eten en weer uitpoepen, etcetera. Dit proces van complexer worden gaat heel langzaam, veel te langzaam voor het menselijk geduld. Niet alleen ons groen is van een nodeloos laag niveau, ook onze gebouwde omgeving. De steden zijn een product van politieke systemen en kunnen zich binnen een politiek tijdsbestek nooit ontwikkelen tot een hoogwaardige, complexe omgeving. Deze “stedelijke monocultuur” is daardoor een optelsom van eindproducten die in een korte tijd gemaakt zijn. Deze leefomgeving werkt beperkend voor de (creatieve) ontwikkeling van de mens. Daarnaast wordt de mens beperkt in zijn creatieve potenties doordat hij is gedwongen toeschouwer te zijn in een omgeving van “voltooide eindproducten”. Le Roy pleit ervoor binnen deze stad plekken te reserveren waar complexiteit kan ontstaan en mensen niet alleen toeschouwer hoeven te zijn. Hier kunnen mensen samen bouwen aan een complexe omgeving, zonder eindplan en zonder tijdslimiet. Volgens Le Roy zijn hier drie dingen voor nodig: ruimte, tijd als continuüm en energie. Diverse keren heeft Louis Le Roy een dergelijk project op touw gezet. De kilometerlange middenberm van de Kennedylaan in Heerenveen is het bekendste voorbeeld: samen met de bewoners is Le Roy hier gaan bouwen aan een “wilde tuin”. Jarenlang hebben ze bouwafval gesorteerd en gestapeld, gezaaid en geplant en niks verwijderd. Door de creatieve energie die er voortdurend werd ingestoken en het samenspel met natuur, is de middenberm in korte tijd uitgegroeid tot een gevarieerde bostuin. Ondanks de internationale belangstelling en navolging ervan, is dit project na enkele jaren stopgezet. Ook andere projecten die Le Roy was begonnen bleken op veel bestuurlijke weerstand te stuiten. Bestuurders willen controle, en “tijd als continuüm” komt niet in hun woordenboek voor. Elke keer was er de ruimte en de energie, maar bleek tijd maar beperkt beschikbaar. Dat alleen illustreert al dat tijd een kostbaar en krachtig goed is. De Ecokathedraal ‘Wat kan de natuur? Wat kan een levend organisme? Wat kan de mens?’ vroeg chemicus en Nobelprijswinnaar Ilya Prigogine zich af in zijn studie naar het ontstaan van complexiteit in samenwerking met tijd. Louis le Roy voegde hier de vraag “Wat kan één mens?” aan toe, wat de voornaamste drijfveer werd achter het werken aan de Ecokathedraal. Dit is de naam van het landgoed gelegen in het Friese Mildam vlakbij Heerenveen, waar de kracht van tijd zich inmiddels heeft bewezen. Louis le Roy heeft de vier hectare zo’n 40 jaar geleden gekocht toen het nog overwegend uit grasland bestond. Aanvankelijk beplantte hij het grasland intuïtief met bomen en planten en strooide hij er regelmatig zaaimengsels uit. Met het laten storten van de volledige fundering van de oude gevangenis van Heerenveen, veranderde hij het gebied in één klap in een surrealistisch maanlandschap, met geheel andere (ecologische) condities. In 1983 kreeg hij de gemeente zover om al het restmateriaal van stratenmakers bij hem op zijn landgoed te storten. Sindsdien hebben ongeveer 2500 vrachtwagens zo’n 15.000 ton materiaal naar zijn terrein gebracht. Met de tijd aan zijn zijde heeft Le Roy dit zonder hulp van machines verwerkt tot een samenhangend geheel van paden, muurtjes, terrassen en tot acht meter hoog bouwwerken. Steenmassa’s zijn door de tijd heen weer overgroeid met planten, waarna er soms weer overheen gebouwd is. |
| .........
door naar het 2e een laatste
deel |
| HOME |
| NIEUWS |
| DOELSTELLING |
| 31 OKTOBER
2003 |
| ECOKATHEDRAAL |
| TIJDGENOTEN |
| PUBLICATIES Complexiteit als hoogste doel citaten "retourtje mondriaan" |
| CONTACT gastenboek forum |
| KERNGROEP (besloten) |
' De Ecokathedraal is een ordenend natuurlijk
bouwproces dat in de volgende eeuwen tientallen generaties de
mogelijkheid zal kunnen bieden om - in ruimte en tijd - aan de
opkomst en het verval van een volgende cultuur mee te kunnen werken.'
Louis G. Le Roy |
fotografie: Peter Veenstra